Zowel aan de Zuunbeek in Sint-Pieters-Leeuw als aan de Dijle in Leuven werken we aan het herstel van structuurkwaliteit, het oplossen van vismigratieknelpunten en het verhogen van de natuurlijke wateropvangcapaciteit.
1. Herstel van de kwaliteitsstructuur van de Dijle in het centrum van Leuven
De Dijle stroomt door de stad Leuven, waar het zich in vijf verschillende takken verdeelt. Op de voormalige brouwerijsite Artois tussen de Mechelsestraat en de Vaartstraat zijn enkele jaren geleden 2 armen van de rivier heropend. Dit creëerde kansen voor de natuur en het herstel van de rivier.
Door de verbeterde waterkwaliteit komen in de Dijle opnieuw een 25-tal vissoorten voor. Om zich voort te planten, trekken vele van deze soorten, zoals kopvoorn, winde, riviergrondel en blankvoorn, in het voorjaar stroomopwaarts de rivier op. De boven- en zijlopen van de Dijle vormen immers een zeer geschikt paai- en opgroeigebied.
Ter hoogte van het Sluispark zorgt de stuw in de 4de Dijlearm ervoor dat het water in de Dijle hoog genoeg staat om het kanaal te voeden. Bij hoogwater wordt de stuw plat gelegd om de doorvoercapaciteit in de Dijle te maximaliseren. Deze stuw creëert een hoogteverschil van 1,60 meter, waardoor vissen niet meer stroomopwaarts kunnen zwemmen. Om dit vismigratieknelpunt voor vissen overbrugbaar te maken is er naast de stuw een educatieve vistrap gebouwd.
23 kleine trapjes
Deze vistrap splitst het onoverbrugbare hoogteverschil op in 23 kleinere stapjes van 7 cm die de vissen wel kunnen opzwemmen. De ingang voor de stroomopwaarts zwemmende vissen ligt zo dicht mogelijk bij de stuw, zodat de vissen als ze daar vast komen te zitten, de alternatieve route makkelijk kunnen vinden. De uitgang ligt dan weer best zo ver mogelijk, zodat de vissen niet terug meegesleurd worden met het water dat over de stuw stroomt.
Omdat de vistrap in een park gelegen is, werd de beleefbaarheid van de vistrap als een belangrijke randvoorwaarde opgenomen, zo hopen we meer bewustwording rond het belang van vismigratie te kunnen creëren. Door terrassen en uitkijkpunten rond de vistrap, kan deze vanuit verschillende hoeken bekeken worden, daarnaast kan je via stapstenen ook dichter bij de vistrappen komen en erdoorheen wandelen. Infoborden zullen binnenkort extra uitleg geven bij de werking en het belang van de vistrap.
2. Voorbereiding naar een open Zuunbeek
Het stroomafwaartse deel van de Zuunbeek, stroomt door een sterk verstedelijkt gebied, bestaande uit woningen, winkelcentra en industrie. Ter hoogte van het winkelgebied is een groot deel van de rivier onder de grond verdwenen. Net afwaarts van deze overwelving is er een stuw op de waterloop die een vismigratieknelpunt vormt.
Het doel van deze actie is om de rivier in dit stroomafwaartse deel terug bovengronds te brengen en een blauw-groen netwerk te creëren doorheen het sterk verstedelijkte gebied. Daarnaast is de ambitie om het vismigratieknelpunt op te lossen.
Nieuwe ontwikkelingen, nieuwe mogelijkheden
Op dit moment zijn er veel ontwikkelingen in het gebied: herinrichting van de Bergensesteenweg, Brug over het kanaal, herorganisatie op bepaalde industrieterreinen,… Deze ontwikkelingen bieden kansen om de rivier te heropenen en de structuurkwaliteit te verbeteren. Binnen dit project wordt intensief overlegd met verschillende partijen (overheden, private partners,…) en worden al een aantal eerste voorzieningen getroffen om een open Zuunbeek in dit deel mogelijk te maken in de toekomst.
Zo is er een koker gebouwd op het terrein van het winkelcentrum zodat de Zuunbeek via deze nieuwe koker naar een zone van het terrein kan stromen, waar in de toekomst een open waterloop mogelijk is. Verder is er binnen de heraanleg van de Bergensesteenweg ook nauw overleg met AWV om een koker te voorzien onder deze steenweg, die een verlegging van de waterloop in de toekomst ook mogelijk maakt. Verder werd er een eerste ontwerpschets gemaakt om de impact van een open waterloop in het gebied te kunnen visualiseren, en het overleg zo concreter te maken. Ter hoogte van het kanaal werden al ontwerpplannen gemaakt om een keermuur te maken tussen de weginfrastructuur van de kanaalbrug en de ruimte die nodig is om een open waterloop te creëren. In kader van deze weginfrastructuur is er ook een studie opgemaakt voor het volledige gebied, waarbij er ruimte voor de waterloop wordt gecreëerd. Grootste knelpunt momenteel is de doorsteek van de Zuunbeek ter hoogte van de Michelinsite (meest zuidelijke zone). Momenteel wordt er nog onderhandeld met de eigenaar.
